DÜNYADA TÜRKLER 1

TÜRKİSTAN-ORTA ASYA

TÜRKİSTAN

Türkistan’ı anlamak için Türklerin ne zamandan bu tarafa ve nerede yaşadıklarının bilinmesi gerekir. Türkler yaşadıkları bölgelere çok yakın zamanda gelmiş bir etnik grup değildir. Günümüz etnik grupların temelinin nereden geldiğini anlayabilmek için yaşamakta oldukları bölgeye yaptıkları göçleri gözden geçirmek gerekir.

Bilinen ilk Türk göçleri MÖ. 1700 de Andranova kültürü olarak bilinen kültür bölgesinden Altay ve Tanrı dağlarına yapılan göçlerdir. Günümüzde adı geçen bölgede yaşayan Türk etnik gruplarının temeli 3700 yıl önceki Andranova kültürünün temsilcileri olan Türklerdir. MÖ. 1500 yılında Türkler Don nehri havzasına yayıldılar. Aynı dönemde Baykal gölü civarına gidenler oldu. MÖ. 1300 yılına gelindiğinde Kazakistan ve Maveraünnehir bölgelerine yapılan göçler vardır. 3300 yıldır her iki bölgede Türk varlığı kesintisiz olarak devam etmektedir.

Doğu Türkistan’a, Uygurların yaşamakta oldukları bölgeye, Çin’in kuzeyine, Kansu, Ordos bozkırlarına yapılan göçler MÖ. 1100 yılında gerçekleşmiştir. Uygurların ataları 3100 yıl önce bölgenin hâkimi idiler. MÖ. 1000 yılına gelindiğinde bir grup Hindistan'a göç ederken, Altaylar ve Sayan bölgesinde oturan başka bir grup yerlerini terk ederek Ural dağları ve Sibirya bölgesine çekildiler. Günümüz Yakutların, Altayların atalarının torunları günümüzde de adı geçen bölgelerde yaşam sürüyorlar. MÖ. 52 de Ötüken bölgesindeki Hunlar güney Kazakistan, Fergana ve batı Türkistan havalisine geldiler.

MS yapılan göçlerde ise Orhon bölgesinde bulunan Hunlar 1-2. Yüzyıllarda güney Kazakistan bölgesine göç ettiler. Daha sonra 375 de Orta Avrupa’ya göçtüler. Aynı yıllarda Hunlardan Afganistan ve Hindistan’a gidenler oldu. Bunlar günümüz Afganistan Türklerinin ataları idiler. 461-465 yıllarında güneybatı Sibirya’da bulunan Oğurlar güney Rusya’ya göç ettiler 5. yüzyılın ilk yarısında Aral’ın kuzeyinde bulunan Sabarlar Kafkaslara göç ederek günümüz Kafkas Türk halklarının çekirdeğini meydana getirdiler 6. yüzyıl ortasında Batı Türkistan bulunan Avarlar Orta Avrupa’ya sarktılar. 9-11. Yüzyıllarda Hazar denizinin kuzeyinde bulunan Peçenekler, Kumanlar, Kıpçaklar, Uzlar Balkanlar ve Doğu Avrupa’ya göç ettiler. Aynı yüzyıllarda Kafkasların kuzeyinde bulunan bazı Türk boyları ve Macarlar Orta Avrupa’ya göç ettiler 359-373 yıllarında bir grup Hun, Kafkasya üzerinden Azerbaycan, Suriye ve Anadolu’ya geldiler. 11. Yüzyılda Maveraünnehir'de bulunan Türk boyları İran ve Anadolu’ya geldiler. 668 yılında Bulgarlar Karadeniz’in kuzeyinden Volga nehri kıyılarına ve Balkanlara indiler ve 840 sonrası Orhon nehri bölgesinde bulunan Uygurlar İç Asya'ya göç ettiler.(Taşağıl 131)

Günümüzde Türkler Sibirya Yakutistan, güney Sibirya-Altaylar, Moğolistan, Kansuu-Ordos, doğu ve batı Türkistan, kuzey Afganistan, Horasan, Kafkaslar, Azerbaycan, Musul, Kerkük, Halep civarı, Anadolu, Balkanlar, Kırım, Kazan ve diğer bölgelerde yaşamaktadırlar.

Tarihi ve coğrafi anlamda Türkistan: Günümüz Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan Cumhuriyetlerini içine alan teorik söylemdir. Bu cumhuriyetlere Moğolistan, Afganistan ve Doğu Türkistan’ı (Uygur) da eklediğimizde İç (orta) Asya’da anlatılmış olmaktadır. Geçmiş tarihi bir ve bütünlük içinde olan Orta Asya Doğu Türkistan’ın Çin, Batı Türkistan’ın Rusya tarafından ilhak edilmesi üzerine ilgili devletler tarafından da sınır ve etnik olarak parçalı hale getirilerek, yeni coğrafyalar ve etnik gruplar oluşturulmuştur.

Rusya ve Çin’in bilinçli olarak uyguladığı böl-yönet sistemi içinde tek olan Türk Dünyası parçalı hale getirilmiş ve baskı uygulanarak Türkler susturulmaya çalışılmıştır. Ruslar kendi bölgelerinde Slavları, Çinlilerde Han soyunu Türklerin yaşadıkları bölgelere getirerek Türkleri azınlığa düşürdüler ve çoğunu da yerlerinden yurtlarından ettiler, sürgüne gönderdiler, katlettiler.

1919-1920 yılları arasında Ruslar bağımsız yaşam mücadelesi veren Hive ve Buhara’yı topraklarına ekledi 1924 de Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan ve Tacikistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti olarak taksim edildi. Türkistan’ın toprak bütünlüğü şekilce bağımsız cumhuriyetlere bölündü. ((Dubrovsky 93)

Bahattin Ayhan

Araştırmacı-Çevirmen-Yazar

Kaynak göstererek kullanılabilir

Kaynakça ve alıntılar yazı dizisinin sonunda eklenecektir.

Devam edecek......